Jednym z najciekawszych i dynamicznie rozwijaj±cych siê obszarów wspó³czesnej gospodarki, który zyskuje na znaczeniu zarówno w¶ród firm, jak i konsumentów, jest re-commerce – nowoczesna forma handlu wpisuj±ca siê w globalne trendy zrównowa¿onego rozwoju i gospodarki cyrkularnej. To podej¶cie, które zmienia sposób my¶lenia o produktach, konsumpcji i odpowiedzialno¶ci za ¶rodowisko. O tym, jak biznes i prywatni u¿ytkownicy mog± korzystaæ z rosn±cej popularno¶ci re-commerce, rozmawiamy z prof. Arkadiuszem Kaw± – ekspertem w zakresie logistyki i e-commerce.
Czym dok³adnie jest re-commerce i jak wpisuje siê w szerszy trend gospodarki cyrkularnej?
Arkadiusz Kawa: Re-commerce to skrót od reverse commerce, co wprost oznacza handel odwrotny lub odwrócony. Mo¿na te¿ mówiæ o handlu kolejnego obiegu (HKO), co w praktyce oznacza obrót wcze¶niej posiadanymi rzeczami – zarówno u¿ywanymi, jak i nowymi, które z ró¿nych powodów s± powtórnie oferowane. Wyró¿nia siê tu cztery podstawowe modele dzia³ania: resale, buyback, trade-in, rental. Resale to sprzeda¿ u¿ywanych przedmiotów bezpo¶rednio miêdzy klientami, zazwyczaj na platformach og³oszeniowych, takich jak OLX. Buyback polega na tym, ¿e firmy odkupuj± u¿ywane produkty w celu ich odnowienia, recyklingu lub odsprzeda¿y. Trade-in to wymiana starych przedmiotów na zni¿ki, vouchery lub nowe produkty. Natomiast rental umo¿liwia krótkoterminowy wynajem rzeczy za op³at±, co jest popularne zw³aszcza w bran¿y mody, sprzêtu budowlanego czy elektroniki.
Celem HKO jest nadanie rzeczom tzw. kolejnego ¿ycia – zamiast trafiaæ na wysypisko, s± dalej oferowane. Re-commerce to ¶wiadoma konsumpcja – kupujemy taniej, a sprzedawcy odzyskuj± czê¶æ wydatków. HKO wpisuje siê w gospodarkê o obiegu zamkniêtym, opart± na jak najd³u¿szym u¿ywaniu rzeczy. Odnowione produkty, jak telefony czy jeansy, nie wymagaj± nowych surowców, co zmniejsza ich zu¿ycie i ilo¶æ odpadów. Handel z drugiej rêki ogranicza negatywny wp³yw na ¶rodowisko i spo³eczeñstwo, realizuj±c cele zrównowa¿onego rozwoju.
To bardzo istotne, poniewa¿ mimo rosn±cej ¶wiadomo¶ci problemu marnowania, nadal dominuje liniowy model biznesu: “wyprodukuj – sprzedaj – wyrzuæ”. Globalny poziom obiegu zamkniêtego spad³ z 9,1 proc. w 2018 r. do 7,2 proc. w 2023 r., a ponad 90 proc. produktów nie jest ponownie wykorzystywanych. W bran¿y odzie¿owej mniej ni¿ 1 proc. materia³ów trafia do recyklingu, a sytuacjê pogarsza zalew tanich produktów z azjatyckich platform internetowych.
Czy re-commerce mo¿e pomóc w rozwi±zaniu problemu narastaj±cych elektroodpadów? Jak± rolê mog± tu odegraæ firmy i konsumenci?
AK: Rosn±ca góra elektroodpadów to dzi¶ jedno z najwiêkszych wyzwañ ¶rodowiskowych. Wed³ug raportu ONZ “Global E-waste Monitor 2024”, w 2022 roku wygenerowali¶my na ¶wiecie 62 miliony ton elektro¶mieci. To tyle, ile zmie¶ci³oby siê w 1,6 miliona 40-tonowych ciê¿arówek. Ustawione jedna za drug±, mog³yby opasaæ kulê ziemsk± w gigantycznym korku. Od 2010 roku ilo¶æ tych odpadów wzros³a o oko³o 82 proc. Prognozy wskazuj±, ¿e nadal bêdzie rosn±æ o oko³o 2,6 miliona ton rocznie i mo¿e osi±gn±æ nawet 82 miliony ton do 2030 roku.
Re-commerce mo¿e tu pomóc. Ka¿dy przed³u¿ony ¿ywot telefonu czy laptopa to mniejsza góra odpadów. Je¶li zamiast wyrzucaæ zu¿yty smartfon, oddamy go do odnowienia i odsprzeda¿y, ograniczamy wydobycie surowców i utylizacjê odpadów. Dziêki temu mniej toksycznych substancji trafia do ¶rodowiska.
Rola firm i konsumentów jest kluczowa. Te pierwsze mog± promowaæ ponowne u¿ycie, oferuj±c skup, wymianê i odnawianie sprzêtu (refurbishment), projektuj±c urz±dzenia ³atwe w naprawie oraz standaryzuj±c czê¶ci do wymiany. To pozwala ograniczaæ odpady i budowaæ ekologiczny wizerunek. Klienci mog± kupowaæ i sprzedawaæ u¿ywane urz±dzenia na serwisach og³oszeniowych, a tak¿e wybieraæ naprawê zamiast wymiany. Kupuj±c u¿ywany sprzêt w dobrej cenie, dajemy mu drugie ¿ycie i zmniejszamy zu¿ycie surowców oraz emisje, co docenia coraz wiêcej osób.
Jakie s± g³ówne czynniki napêdzaj±ce rozwój rynku re-commerce w Polsce i na ¶wiecie?
AK: G³ównym czynnikiem napêdzaj±cym rozwój re-commerce jest przede wszystkim ca³y czas rosn±ca popularno¶æ sprzeda¿y online. To oznacza, ¿e przenosimy zwyczaje zakupowe do internetu, nie tylko w zakresie nowych, ale tak¿e u¿ywanych rzeczy. Mamy coraz wiêksze zaufanie do tej formy zakupów i cenimy sobie wygodê. M³odsze pokolenia (millenialsi i generacja Z) wychowane w erze internetu s± bardziej podatne na nowe trendy i proekologiczne warto¶ci. M³odzi chêtniej wybieraj± marki tzw. fair-trade i dbaj± o ¶rodowisko, ale jednocze¶nie licz± koszty. Re-commerce trafia w te dwa wymagania – jest postrzegany jako sposób na oszczêdno¶æ pieniêdzy przy jednoczesnym dbaniu o nasz± planetê.
Ponadto inflacja i rosn±ce ceny zmuszaj± konsumentów do poszukiwania tañszych alternatyw, a u¿ywane ubrania czy elektronika bywaj± wielokrotnie tañsze od nowych. Re-commerce staje siê wiêc dla wielu m.in. sposobem na przetrwanie podwy¿ek, co napêdza jego rozwój.
Rosn±ca oferta platform i aplikacji dedykowanych sprzeda¿y u¿ywanych przedmiotów znacz±co u³atwia handel z tzw. drugiej rêki. Kompleksowe serwisy podzielone na przejrzyste kategorie (np. moda, elektronika, sport) umo¿liwiaj± intuicyjne zakupy. Dodatkowo integracja z p³atno¶ciami elektronicznymi i niedrogie dostawy (przez automaty paczkowe i punkty odbioru) sprawiaj±, ¿e z oddalonej miejscowo¶ci mo¿emy szybko i bezpiecznie kupiæ czy sprzedaæ u¿ywany towar.
Czy Polacy równie chêtnie sprzedaj±, jak kupuj± u¿ywane przedmioty? Jakie motywacje stoj± za tymi decyzjami?
AK: Polacy wol± kupowaæ, ni¿ sprzedawaæ u¿ywane przedmioty – oszczêdno¶æ przewa¿a nad chêci± zysku. Kupuj±cych przyci±ga ni¿sza cena i unikatowe okazje, a motywacj± s± wzglêdy finansowe i coraz czê¶ciej ekologiczne. Sprzedaj±cy traktuj± re-commerce jako sposób na pozbycie siê zbêdnych rzeczy i odzyskanie czê¶ci wydatków – g³ówne motywy to zarobek i porz±dkowanie przestrzeni.
Jednak nasze badania z OLX dotycz±ce elektroniki pokazuj±, ¿e 35 proc. Polaków w ostatnim roku zarówno kupowa³o, jak i sprzedawa³o u¿ywan± elektronikê, 23 proc. tylko sprzedawa³o, a 25 proc. tylko kupowa³o – zakupy i sprzeda¿ s± wiêc do¶æ zrównowa¿one. Kupuj±cych motywuje g³ównie ni¿sza cena (76 proc.) i mo¿liwo¶æ nabycia lepszego modelu za mniej (73 proc.). Wa¿ne s± te¿ dobre wcze¶niejsze do¶wiadczenia (71 proc.), niski koszt dostawy (71 proc.), przekonanie o niezawodno¶ci u¿ywanego sprzêtu (70 proc.) oraz mo¿liwo¶æ szybkiego odbioru (69 proc.). Aspekty ekologiczne, choæ mniej istotne, równie¿ maj± znaczenie: troska o ¶rodowisko (61 proc.), ograniczenie konsumpcji (58 proc.), wsparcie lokalnych sprzedawców (55 proc.). Dla sprzedaj±cych kluczowa jest chêæ zarobku (81 proc.) i zwolnienie miejsca w domu (79 proc.). Liczy siê te¿ ³atwy dostêp do platform (76 proc.), wygodne narzêdzia (75 proc.) i dobre do¶wiadczenia (74 proc.). Motywacje ekologiczne to m.in. pewno¶æ ponownego wykorzystania sprzêtu (69 proc.) i satysfakcja z ekologicznego dzia³ania (62 proc.). Wyniki tego badania pokazuj±, ¿e altruistyczno-spo³eczny motyw nie jest wiêc dla wiêkszo¶ci kluczowy przy zakupie – bardziej licz± siê w³asne korzy¶ci ekonomiczne, ewentualnie ¶rodowiskowe.
Czy istniej± narzêdzia lub metody, które pozwalaj± oszacowaæ, ile u¿ywanych rzeczy znajduje siê w naszych domach i jaka mo¿e byæ ich potencjalna warto¶æ rynkowa? Czy takie dane s± gromadzone i analizowane na poziomie krajowym lub globalnym?
AK: Gospodarka cyrkularna zak³ada pe³n± wiedzê o zasobach, bo przecie¿ pomiar tego, co mamy w domach pomóg³by dok³adniej zaplanowaæ ponowny obieg. W praktyce jednak nie istnieje standardowe narzêdzie do zliczania wszystkich u¿ywanych przedmiotów w naszych mieszkaniach czy ich ³±cznej warto¶ci. Po czê¶ci dlatego, ¿e dane te s± zbyt rozproszone i indywidualne. Jedynymi czê¶ciowymi próbami s± specjalistyczne raporty dotycz±ce konkretnych kategorii lub badania konsumenckie, w których podejmowane s± próby szacowania przeciêtnej liczbê produktów (np. liczba ubrañ w szafie Polaka). Na poziomie krajowym czy globalnym nie ma jednak sta³ych rejestrów, czy baz danych, które sumowa³yby wszystkie nieu¿ywane ju¿ rzeczy.
Jedn± z najprostszych metod takiego szacowania s± badania ankietowe, w których respondenci s± proszeni o podanie liczby nieu¿ywanych ju¿ rzeczy i o oszacowanie ich warto¶ci. Niemniej jednak takie metody rzadko istniej± w pe³nym zakresie i brakuje systematycznego gromadzenia oraz analizowania tych danych. W przypadku Polski wyj±tkiem s± nasze ostatnie badania z OLX, na podstawie których oszacowali¶my, ¿e Polacy maj± ¶rednio ok. 18 nieu¿ywanych urz±dzeñ elektronicznych w domu. £±cznie Polacy “chomikuj±” ok. 565 mln sztuk takiego sprzêtu, wartego 112 mld z³. Dla porównania badanie MPB w USA pokaza³o, ¿e przeciêtny doros³y Amerykanin posiada niewykorzystane sprzêty o warto¶ci ok. 2,5 tys. USD, co przek³ada siê na warto¶æ ponad 650 mld USD zalegaj±cego sprzêtu w ca³ych Stanach Zjednoczonych. Dane te dotycz± tylko elektroniki. W podobny jednak sposób mo¿na oszacowaæ inne kategorie produktów.
Czy re-commerce to chwilowa moda, czy ju¿ trwa³y trend w zachowaniach konsumenckich?
AK: Re-commerce to zdecydowanie trwa³y trend. Globalne statystyki pokazuj±, ¿e rynek sprzeda¿y rzeczy u¿ywanych ca³y czas ro¶nie i to w szybszym tempie ni¿ tradycyjna sprzeda¿ detaliczna. Globalnie jego warto¶æ w 2024 r. osi±gnê³a 292 mld USD, rosn±c w ostatnich 7 latach ¶rednio o 37 proc. rocznie. W 2029 roku warto¶æ ta ma wynie¶æ ok. 450 mld USD.
Przysz³o¶æ re-commerce w Polsce wygl±da równie¿ bardzo obiecuj±co. Wed³ug szacunków OLX sektor ten urós³ w 2024 roku o 15 proc. i dzi¶ jest wart oko³o 9,5 miliarda z³otych. Prognozy na ten rok pokazuj± utrzymanie tego tempa. Jest jednak potencja³ na wiêcej. ¦redni udzia³ sprzeda¿y u¿ywanych rzeczy w e-commerce w Europie wynosi 14 proc., a u nas jest to 2 razy mniej.
Popularno¶æ handlu z drugiej rêki ro¶nie dziêki trwa³ej zmianie nawyków zakupowych – zw³aszcza w¶ród m³odych, dla których re-commerce sta³ siê codzienno¶ci±, pozbawion± dawnych negatywnych skojarzeñ. Tym samym zyskuje on znaczenie jako filar gospodarki cyrkularnej. Presja ekologiczna, rosn±ce ceny i rozwój technologii wspieraj±cych handel online sprawiaj±, ¿e trend ten umacnia siê i staje siê elementem strategii firm oraz pañstw promuj±cych zrównowa¿ony rozwój.
Jakie produkty najczê¶ciej kupujemy z drugiej rêki w Polsce? I o nas do tego sk³ania? Czy s± jakie¶ wyra¼ne ró¿nice w porównaniu z innymi krajami?
AK: W Polsce liderem re-commerce pod wzglêdem liczby u¿ytkowników s± kolejno kategorie: zabawki i hobby, elektronika, moda, meble. Pod wzglêdem warto¶ci sprzeda¿y wyra¼nie dominuje elektronika, potem jest kolejno: moda, zabawki i hobby, meble. Taki uk³ad wynika z relatywnie wiêkszej warto¶ci sprzêtu elektronicznego i artyku³ów modowych.
W przypadku elektroniki, tak jak wcze¶niej powiedzia³em, g³ówn± motywacj± s± kwestie ekonomiczne – oszczêdno¶æ i mo¿liwo¶æ zakupu lepszego jako¶ciowo sprzêtu w ni¿ej cenie. Nowe rzeczy w pewnych segmentach (np. najnowsze modele telefonów) s± ju¿ tak drogie, ¿e u¿ywane stanowi± op³acaln± alternatywê. W przypadku mody cena ma równie¿ znaczenie, ale wa¿na jest mo¿liwo¶æ znalezienia unikatowych ubrañ czy obuwia. Ro¶nie u nas ¶wiadomo¶æ ekologiczna – wielu kupuj±cych podkre¶la troskê o ¶rodowisko jako dodatkow± korzy¶æ z re-commerce. W efekcie sposób my¶lenia jest taki – je¶li mogê mieæ tê sam± (lub bardzo podobn±) rzecz za u³amek ceny i bez szkody dla ¶rodowiska, to dlaczego nie skorzystaæ?
Porównuj±c Polskê z innymi krajami, to dominuj± tam podobne kategorie. Na ¶wiecie równie¿ najchêtniej kupuje siê u¿ywane rzeczy z kategorii elektronika, moda, zabawki i hobby, meble. Sukcesywnie zwiêksza siê jednak udzia³ odzie¿y i obuwia – g³ównie za spraw± platform og³oszeniowych i marek sprzedaj±cych nowe i u¿ywane rzeczy.
Co mog³oby skutecznie zachêciæ Polaków do wiêkszego zaanga¿owania w rynek re-commerce? Jakie dzia³ania — edukacyjne, prawne, biznesowe — mia³yby najwiêkszy wp³yw? Jak± rolê odgrywaj± w tym procesie platformy takie jak OLX?
AK: Warto podaæ tu wspomniane wyniki naszych badañ z OLX, które, co prawda, dotyczy³y elektroniki, ale czynniki zachêcaj±ce mog± byæ podobne w innych kategoriach. Dla Polaków kluczowa jest lepsza ochrona konsumentów, np. w postaci gwarancji czy rêkojmi. 75 proc. osób jest przekonana, ¿e zapewnienie kupuj±cym i sprzedaj±cym lepszych zabezpieczeñ prawnych znacz±co zwiêkszy³oby ruch na rynku wtórnym. Zwracamy te¿ uwagê na tworzenie korzystnych regulacji prawnych w postaci, np. ulg podatkowych za sprzeda¿ u¿ywanego sprzêtu (69 proc.).
Wiêksza edukacja na temat korzy¶ci kupowania i sprzedawania u¿ywanych rzeczy oraz kampanie spo³eczne promuj±ce takie dzia³ania, maj± dla Polaków trochê mniejsze znaczenie (odpowiednio 65 proc. i 63 proc.). Uwa¿am jednak, ¿e te ostatnie s± bardzo wa¿ne. Nale¿y pokazywaæ np. w szko³ach, mediach, internecie informacje i przyk³ady przedstawiaj±ce zalety handlu u¿ywanymi rzeczami. Warto przekonywaæ, ¿e rzeczy z tzw. drugiej rêki s± warto¶ciowe, chroni± nasze ¶rodowisko i pozwalaj± oszczêdzaæ pieni±dze. Im bardziej wzro¶nie ¶wiadomo¶æ korzy¶ci, tym naturalniej konsumenci bêd± wybieraæ produkty u¿ywane.
Materia³ promocyjny marki OLX.